İlaç Sektörü-Hekim ve Eczacıların Dergisi
Benzer yazılar
Uzm. Dr. Havva Sezer
Koç Üniversitesi Hastanesi
Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Uzmanı
İnsülin direncinin belirtileri; sık acıkma, doymama, mide kazınması, tatlı krizi, hücrelerin şekeri kullanamamasına bağlı olarak normalden daha fazla yorgunluk, halsizlik, kilo alma, özellikle bel çevresinde yağlanma, şeker içeriği yüksek bir besin tükettikten sonra uyku gelmesi, ağırlık hissi oluşması, yemekten sonra kan şekeri düşmesine bağlı titreme, çarpıntı, terleme, sinirlenme, aşırı, ani tepkiler, algılama güçlüğü, insülin direncine bağlı olarak şeker hastalığı gelişen kişilerde yüksek kan şekerine bağlı ağız kuruluğu, sık su içme, sık idrara çıkma, koltuk altı, ense ve kasık bölgesinde kadifemsi kahverengi koyulaşma şeklinde cilt değişiklikleri, kadınlarda adet düzensizliği.
İnsülin direnci nedir?
İnsülin, kan şekerini normal aralıkta tutmak için pankreas bezi tarafından üretilen bir hormondur. Kanda az miktarda insülin her zaman vardır. Yemek sonrası yüksek düzeylerde insülin salgılanır. İnsülin direnci, insülin hormonunun karaciğer, kas ve yağ dokusu gibi organ ve dokularda etkisini gösterememesi olarak tanımlanır. İnsülin direnci gelişimine neden olan en önemli faktör, kan dolaşımında yüksek miktarda yağ yapısındaki maddelerin bulunmasıdır. İnsülin direnci olan kişilerde hücreler enerji sağlamak için şekeri kullanamaz. Pankreas, insülin direncini kırmak ve kan dolaşımındaki yüksek seviyedeki şekerin kullanılması için daha fazla insülin üretir. Yüksek insülin üretimi bir süre etkili olur, hücreler kandaki şekeri kullanmaya başlar ve kan şekeri normal aralıkta seyreder. İnsülin direnci olan kişilerde kan dolaşımında insülin hormonu düzeyinin normalden çok fazla olmasına bağlı olarak yemekten 2-3 saat sonra şeker düşmesi görülebilir. Bir süre sonra insülin üretiminden yorulan pankreas tembelleşir, zamanla şeker hastalığı gelişir. İnsülin direnci şişmanlık, karaciğer yağlanması, kolesterol yüksekliği, yüksek tansiyon, kalp krizi, felç, uyku bozukluğu, kısırlık, görmede azalma, böbrek yetmezliği ve kanser gibi hastalıklara zemin hazırlar.
Şeker, yağ eklenmiş işlenmiş gıdaların, karbonhidrat ağırlıklı yüksek kalorili besinlerin (hamur işi, tatlı, makarna, pirinç, patates, mısır) tüketilmesi ve hareketsiz yaşam nedeniyle insülin direnci sıklığı giderek artıyorr. Bazı ilaçlar (kanser, tüberküloz, psikoz, HIV tedavisinde kullanılan ilaçlar veya steroidler), yaşın ilerlemesi, alkol kullanımı, gebelik ve genetik faktörler de insülin direnci gelişimine neden olabilir.
İnsülin direncinin belirtileri nelerdir?
İnsülin direnci kilolu kişilerde sık görülmesine rağmen, kilosu normal hatta zayıf kişilerde de görülebilir. İnsülin direncinin belirtileri arasında şunlar sayılabilir:
- Sık acıkma, doymama, mide kazınması, tatlı krizi,
- Hücrelerin şekeri kullanamamasına bağlı olarak normalden daha fazla yorgunluk, halsizlik,
- Kilo alma, özellikle bel çevresinde yağlanma,
- Şeker içeriği yüksek bir besin tükettikten sonra uyku gelmesi, ağırlık hissi oluşması,
- Yemekten sonra kan şekeri düşmesine bağlı titreme, çarpıntı, terleme, sinirlenme, aşırı, ani tepkiler, algılama güçlüğü,
- İnsülin direncine bağlı olarak şeker hastalığı gelişen kişilerde yüksek kan şekerine bağlı ağız kuruluğu, sık su içme, sık idrara çıkma,
- Koltuk altı, ense ve kasık bölgesinde kadifemsi kahverengi koyulaşma şeklinde cilt değişiklikleri,
- Kadınlarda adet düzensizliği.
İnsülin direnci nasıl teşhis edilir?
İnsülin direncinin belirtsi olan kişilerde istenebilecek tahliller şunlardır:
- En az 8 saat açlık sonrası plazma kan şekeri ölçümü,
- Son 3 aydaki ortalama kan şekeri düzeyini gösteren Hemoglobin A1c ölçümü ve
- Doktor tarafından gerekli görülmesi durumunda şeker yükleme testi.
İnsülin direncinin tedavisi nasıl yapılır?
İnsülin direnci tedavi edilebilir. İnsülin direnci olan kişiler doktor ve beslenme uzmanlarından destek alabilir. İnsülin direncini kırmak için vücuttaki yağ miktarını azaltmak ve kas dokusunu artırmak gerekir.
- Tedavide ilk adım, yaşam tarzı değişikliğidir. Beslenme alışkanlıklarını değiştirilmeli ve düzenli fiziksel egzersiz yapılmalıdır.
- Haftada 4-5 gün, günde en az 30 dakika fiziksel aktivite önerilir.
- Tüm besin öğeleri dengeli bir şekilde tüketilmelidir.
- Uzun süreli açlık ve şok diyetler asla önerilmez.
- İşlenmiş şekerli ve yağlı gıdaların tüketiminin azaltılması, daha fazla taze yeşil yapraklı sebze, kepekli tahıl, lif bakımından zengin yiyeceklerin tüketilmesi, öğünlerin yüksek protein içermesi (balık, kümes hayvanları vb.) önem arz eder.
- İnsülin direnci diyeti sağlıklı yağlar içermelidir (zeytinyağı).
- Meyve tüketimi öğün başına bir avuç olacak şekilde ayarlanmalıdır.
- Gazlı içecekler, kutu meyve suları, enerji içeceklerinden kaçınılmalı ve sıvı tüketimi saf su yönünde olmalıdır.
- Dengeli beslenme ve düzenli spora rağmen şikayetleri devam eden kişilerde yardımcı tedavi olarak ilaç tedavisi önerilir. Şeker hastalığı tedavisinde insülin duyarlılığını artırmak için veya şişmanlık tedavisinde kilo verdirmek için kullanılan ilaçlar insülin direnci tedavisinde kullanılabilir.
